Mevsimsel Depresyon: Mevsimler Değişirken Ruh Haliniz de Değişiyor mu?
Mevsim değişiklikleri yalnızca hava sıcaklığını değil, ruh halimizi de etkileyebilir. Özellikle sonbahar ve kış aylarında yaygın olarak görülen mevsimsel depresyon, daha nadir de olsa yaz aylarında da ortaya çıkabilir. İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Işıl Göğcegöz, mevsimsel depresyonun belirtilerini, nedenlerini ve etkili başa çıkma yöntemlerini sizler için değerlendirdi.
Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nda (DSM-5) mevsimsel özellikli Majör Depresif Bozukluk” olarak tanımlanan “Mevsimsel Depresyon”, değişen mevsimle birlikte ortaya çıkan depresif belirtileri içerir.
Havaların soğuduğu ve günlerin kısalmaya başladığı sonbahar ve kış aylarında daha yaygın olarak görülür ve depresif belirtiler, mevsim yeniden bahara ve yaza döndüğünde kendiliğinden azalır. Genellikle “Kış Tipi Depresif Bozukluk” olarak tanımlanır. Ancak bazen yazın başladığı dönemlerde depresif belirtilerin yaşandığı formu da daha nadir olsa da görülebilir ve “Yaz Tipi Depresif Bozukluk” olarak bilinir.
Prof. Dr. Göğcegöz, kış depresyonunun güneş ışığı eksikliğinden, yaz depresyonun ise uyku-uyanıklık döngüsünü bozukluğundan kaynaklandığını belirterek açıklamalarına devam etti. ‘’Mevsimsel depresyon görülme sıklığı yaşanılan bölge ile de ilişkilidir. Sıcak iklime sahip bölgelerde yaz tipi depresyon yaygınken, soğuk iklime sahip bölgelerde yaşayanlarda kış tipi depresyon görülme sıklığı çok daha fazladır olduğu gözlenir. Örneğin bir araştırmada Hollanda’da kış tipi depresyonu görülme oranı %3, yaz tipi depresyonu görülme oranı %0.01, Tayland’da yaz tipi depresyonunun görülme oranı %6 civarıyken kış tipi depresyonu görülme oranı %1 civar bildirilmiştir. Mevsimsel depresif bozukluk belirtileri depresyonun tipine göre değişebilir. Günün büyük kısmında depresif duygu durum, geçmişte zevk alınan aktivitelerden zevk alınmaması ve ilgi kaybı, düşük enerji, halsizlik, umutsuzluk, değersizlik hissi, konsantre olmakta güçlük çekme, ölüm veya intihar düşünceleri genel görülebilen ortak belirtilerken;
Kış Tipi Depresyonda;
- Aşırı Uyku (Hipersomni)
- Aşırı Yemek
- Sosyal Geri Çekilme
Yaz Tipi Depresyonda
- Uykusuzluk
- İştahsızlık, Kilo Kaybı
- Çabuk Sinirlenme, Öfke, Ajitayon
- Huzursuzluk, Anksiyete
belirtiler görülür. Mevsimsel depresif bozukluk belirtileri yaşayanlar için çeşitli başa çıkma yöntemleri vardır.
Kış Tipi Depresyonla Başa Çıkma Yöntemleri
Prof. Dr. Gözcegöz, kış aylarında depresif belirtileri azaltmak için doğal ışığa çıkmanın önemine dikkat çekti: “Ne kadar gün ışığı alırsanız o kadar iyidir. Doğal ışığa çıkmak ve yaptığınız aktiviteleri gün içinde yapmaya çalışmak depresif belirtilerinizi azaltır. Özellikle gün ışığı ile direkt temas önemlidir. Bu nedenle gün içinde yürüyüş veya imkanınız yoksa çalıştığınız ortamda gün ışığı ile temas etmeye çalışmak iyi gelecektir.’’
Prof. Dr. Gözcegöz, evde kullanılan ampulleri daha parlak olanlarıyla değiştirmenin de faydalı olacağını belirterek şunları söyledi: ‘’Işık terapisi yöntemi bu hastalarda bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Bir psikiyatri uzmanı kontrolünde 30 ila 60 dk. sürebilen ışık terapisi uygulanabilir. Gece uykunuza dikkat etmek, kışın karanlığa uyandığımız günlerde ışığı açarak güne başlamak, proteinden zengin, karbonhidrattan fakir beslenmek, mineral ve vitamin desteğini ihmal etmemek çok önemlidir.’’
Yaz Tipi Depresyonla Başa Çıkma Yöntemleri
Uyku-uyanıklık döngüsüne dikkat etmek, uyuduğunuz odada karartma perdeleri kullanmak, mümkünse loş veya karanlık ortamlarda vakit geçirmek depresif belirtilere iyi gelir. Sıcak hava, en büyük tetikleyicilerinden biri olduğu için mümkün oldukça serin yerler hatta klima olan yerlerde vakit geçirmeyi tercih edebilirsiniz. Eğer tüm bu önlemlere rağmen belirtiler şiddetleniyor ve intihar düşünceleri eşlik ediyorsa vakit kaybetmeden bir psikiyatri uzmanına başvurulmalıdır.
