Gastroskopi ve Kolonoskopi Nedir?
Endoskopi, ucunda ışık ve kamera sisteminin olduğu ince bir boruyla vücut iç boşluklarımızın incelenmesidir. İncelenen bölgenin adına göre de işlemin adı değişir. Ağız yoluyla girilerek yemek borusu, mide ve ince bağırsağın ilk kesiminin incelenmesi gastroskopi olarak adlandırılır. Anüsten (makattan) girilerek kalın bağırsağın incelenmesine kolonoskopi, kalın bağırsağın son 15 cm’lik alanının incelenmesine ektoskopi, son 30 cm’lik alanın incelenmesine ise rektosigmoidoskopi denir.
Tüm bu incelemelerle organların iç yapısı en ince ayrıntıya kadar görülebilir ve şüpheli alanlardan mikroskobik inceleme için parça (biyopsi) alınabilir. Polip adı verilen bazı oluşumlar kesilerek çıkarılabilir, kanamaya müdahale edilip durdurulabilir, darlıklar genişletilebilir, stent takılabilir. Dolayısıyla endoskopik işlemlerin hem tanısal hem de tedavi edici amaçla kullanıldığını söylemek mümkün.
Gastroskopi için en az 6 saatlik açlık gerekir. Ancak kolonoskopide bağırsakların temizlenebilmesi için işlemden önce 3 gün boyunca hasta özel bir diyet uygulamalı, işlemden bir önceki gece ishal yapıcı ilaç kullanarak bağırsak temizliği tümüyle sağlanmalıdır.
Gastroskopi Ne Zaman Uygulanmalıdır?
Yutma güçlüğü, ağrılı yutma, yutarken takılma olması, karın ağrısı, midede yanma, aşırı gaz-geğirme, nedeni bulunamayan kilo kaybı, bulantı, kusma, kanama şüphesi, demir eksikliği, B12 eksikliği ve ağız kokusu şikayetleri için gastroskopi yapılır. Gastroskopi işlemi bazı yerlerde sedasyon ile, anestezi doktorları eşliğinde hasta tamamen uyurken daha konforlu bir şekilde uygulanır.
Hastalıkların Erken Teşhisinde Etkili Bir Yöntem midir?
Özellikle kanser gibi bazı hastalıklar yavaş ve sessiz ilerler. Bu nedenle de çoğunlukla ciddi bir şikayet vermez. Şikayetler başladığında ise genellikle ileri safhaya ulaşılmıştır ve tedavi açısından da gecikilmiş olur. Aslında çoğu kanser ilişkili şikayetler bile kanser kitlesinin ortaya çıktığı, ilerlemiş durumları ifade eder. Bu yüzden erken tanı çoğu zaman belki şikayet bile yokken yapılan tetkiklerde tesadüfen ya da taramalar-kontroller sırasında konabilir. Bazen de şüpheli bir oluşumun takibinde saptanabilir.
Gastroskopi İşleminde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Gastroskopi uygulanacak kişilerin işlem öncesi 6-8 saat aç olmaları ve su dahil hiçbir gıda almamaları gerekir. Aspirin gibi kan sulandırıcı ilaç kullanan kişiler, bu durumu işlem öncesinde doktorlarına bildirmelidir.
Endoskopi işlemlerinde hastalar, hafif bir anesteziyle uyku halinde olur. İşlemin yapılacağı gün bir refakatçinin hastaya eşlik etmesi, işlem sonrasında hastanın 12 saat boyunca araç kullanmaması, fiziksel aktivite gerektirecek işlerden kaçınması ve dinlenmesi önerilir. Gastroskopiden sonra birkaç saat hafif boğaz ağrısı yaşanabilir.
Kolonoskopi Hangi Hastalıklar İçin Uygulanır?
Kolonoskopi işlemi tarama, tanı ve tedavi amaçlı yapılabilir. Tarama amaçlı kolonoskopi, 50 yaş üzerinde tüm bireylerde, herhangi bir hastalık ve şikayet olmaksızın herkese kontrol amaçlı yapmayı içerir. Bu durumda kişilerde polip denilen normal dışı doku büyümeleri (birkaç mm’den başlar birkaç cm’ye ulaşabilir) aranır. Bulunduğu takdirde mümkünse hepsi çıkarılır, değilse kanser varlığını araştırmak için biyopsi alınır.
Hem tedavi hem de risk belirleme sonrasında, uygun aralıklarda kontroller sonucu kolon kanseri engellenebilir ya da çok erken yakalanarak tam tedavi şansı elde edilir. Bilimsel araştırmalar, bu yaklaşım tarzının kolon kanseri ve buna bağlı ölüm riskini azalttığı kanıtlamıştır.
Kolonoskopiyi tanı amaçlı yapma nedenleri arasında; dışkıda aşikar ya da gizli kan varlığı, demir eksikliği, kansızlık, karın ağrısı, uzamış ishal ve kilo kaybı sayılabilir. Tedavi amaçlı ise kanamaya müdahale, hemoroit tedavisi (bağlama, enjeksiyon yapma gibi) stent takma ve polip çıkarma gibi nedenlere bağlı yapılabilir.